ชื่อไทย กัลปพฤกษ์
ชื่ออื่น ๆ ชัยพฤกษ์ กานล์
ชื่อสามัญ Pink Shower, Pink Cassia, Wishing Tree.
ชื่อวิทยาศาสตร์ Cassia bakeriana Craib
วงศ์ LEGUMINOSAE-CAESALPINIOIDEAE
นิเวศวิทยา ถิ่นกำเนิดพม่า ไทย ลาว ในประเทศไทยพบได้ทั่วไปตามป่าเบญจพรรณแล้ง ป่าเต็งรัง ทางภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคตะวันออก ป่าโปร่ง และตามภูเขาหินปูนแทบทุกภาค
การขยายพันธุ์ เมล็ด
ลักษณะทั่วไป ไม้ต้นขนาดกลาง สูง 5-20 เมตร ผลัดใบ เรือนยอดรูปไข่หรือแผ่กิ่งก้านกว้างรูปร่ม ทรงพุ่มโปร่ง แตกกิ่งก้านในระยะต่ำ ทอดกิ่งก้านยาวขึ้นด้านบน ทุกส่วนเมื่อยังอ่อนจะมีขนอ่อนสั้น ๆ ปกคลุม ผลัดใบระยะสั้น ๆ ก่อนการออกดอกจะทิ้งใบหมด ดอกจะบานพร้อมกันทั้งต้น ให้สีสันสดใสสวยงามมาก จนได้ชื่อว่า “ซากูระเมืองไทย”
เปลือก เรียบ สีเทาอมน้ำตาล มีจุดสีขาวเล็ก ๆ กระจายอยู่ทั่วไป
ใบ ใบประกอบแบบขนนก ปลายคู่ เรียงสลับ ใบย่อย 5-9 คู่ รูปขอบขนานแกมรูปหอก ออกตรงกันข้าม ใบย่อยกว้าง 1.5-3.0 เซนติเมตร ยาว 6-10 เซนติเมตร ปลายใบมนแคบมีติ่งแหลม โคนใบมน ขอบใบเรียบ แผ่นใบบางมีขนนุ่มสั้น ๆ ปกคลุมทั้งหลังใบและท้องใบตลอดจนก้านใบ ก้านใบย่อยยาว 0.3-0.5 เซนติเมตร
ดอก สีชมพูเมื่อเริ่มบาน และเปลี่ยนเป็นสีขาวเมื่อใกล้จะร่วง ออกเป็นช่อกระจะตามกิ่งก้านทั่วทั้งกิ่ง ช่อดอกยาว 5-8 เซนติเมตร แต่ละช่อมีดอก 10-15 ดอก ก้านดอกยาว 3-5 เซนติเมตร กลีบเลี้ยงขนาดเล็ก 5 กลีบ รูปใบหอกแกมรูปไข่ มีขนปกคลุมทั้งด้านนอกและด้านใน กลีบดอก 5 กลีบ รูปไข่แกมรูปใบหอก กว้าง 0.2-0.3 เซนติเมตร ยาว 0.9-1.3 เซนติเมตร มีขนนุ่ม ดอกบานเต็มที่กว้าง 3-6 เซนติเมตร มีเกสรเพศผู้ 10 อัน แบ่งเป็น 3 กลุ่ม กลุ่มแรก 3 อัน กลุ่มที่ 2 มี 4 อัน และกลุ่มที่ 3 มี 3 อัน แต่ละกลุ่มมีก้านชูเกสรยาวไม่เท่ากัน เกสรเพศเมียเป็นหลอดโค้งยาว
ผล ฝักแห้งกลมทรงกระบอก กว้าง 1.5-2.0 เซนติเมตร ยาว 30-40 เซนติเมตร ฝักอ่อนสีเขียวอมน้ำตาล ฝักแก่แห้งสีน้ำตาลเกือบดำ มีขนอ่อนสีเทาปกคลุมหนาแน่น ภายในฝักแบ่งออกเป็นช่องเล็ก ๆ แต่ละช่องมีเมล็ด 1 เมล็ด ฝักหนึ่งมีเมล็ด 30-50 เมล็ด
เมล็ด รูปไข่หรือรูปรี ป้อมกลมสีน้ำตาล เปลือกแข็ง กว้าง 0.7-0.9 เซนติเมตร
ประโยชน์ เนื้อไม้และเปลือกมีรสฝาดใช้ฟอกหนัง เนื้อในฝักใช้เป็นยาระบายอ่อน ๆ เปลือกฝักและเมล็ดทำให้อาเจียน ลดไข้ แก้ไข้จับสั่น นิยมปลูกเป็นไม้ดอกประดับบริเวณสวนสาธารณะและบ้านเรือน เพราะให้ดอกที่งามเด่นสะดุดตา แต่เป็นต้นไม้ที่มีโรคและแมลงรบกวนค่อนข้างมากโดยเฉพาะหนอนเจาะลำต้น เมื่อเข้ากัดกินและเจาะทำลาย ทำให้ลำต้นและกิ่งก้านแห้งตาย
รวบรวมเรียบเรียงและถ่ายภาพโดย รองศาสตราจารย์ ชนะ วันหนุน
ชื่ออื่น ๆ ชัยพฤกษ์ กานล์
ชื่อสามัญ Pink Shower, Pink Cassia, Wishing Tree.
ชื่อวิทยาศาสตร์ Cassia bakeriana Craib
วงศ์ LEGUMINOSAE-CAESALPINIOIDEAE
นิเวศวิทยา ถิ่นกำเนิดพม่า ไทย ลาว ในประเทศไทยพบได้ทั่วไปตามป่าเบญจพรรณแล้ง ป่าเต็งรัง ทางภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคตะวันออก ป่าโปร่ง และตามภูเขาหินปูนแทบทุกภาค
การขยายพันธุ์ เมล็ด
ลักษณะทั่วไป ไม้ต้นขนาดกลาง สูง 5-20 เมตร ผลัดใบ เรือนยอดรูปไข่หรือแผ่กิ่งก้านกว้างรูปร่ม ทรงพุ่มโปร่ง แตกกิ่งก้านในระยะต่ำ ทอดกิ่งก้านยาวขึ้นด้านบน ทุกส่วนเมื่อยังอ่อนจะมีขนอ่อนสั้น ๆ ปกคลุม ผลัดใบระยะสั้น ๆ ก่อนการออกดอกจะทิ้งใบหมด ดอกจะบานพร้อมกันทั้งต้น ให้สีสันสดใสสวยงามมาก จนได้ชื่อว่า “ซากูระเมืองไทย”
เปลือก เรียบ สีเทาอมน้ำตาล มีจุดสีขาวเล็ก ๆ กระจายอยู่ทั่วไป
ใบ ใบประกอบแบบขนนก ปลายคู่ เรียงสลับ ใบย่อย 5-9 คู่ รูปขอบขนานแกมรูปหอก ออกตรงกันข้าม ใบย่อยกว้าง 1.5-3.0 เซนติเมตร ยาว 6-10 เซนติเมตร ปลายใบมนแคบมีติ่งแหลม โคนใบมน ขอบใบเรียบ แผ่นใบบางมีขนนุ่มสั้น ๆ ปกคลุมทั้งหลังใบและท้องใบตลอดจนก้านใบ ก้านใบย่อยยาว 0.3-0.5 เซนติเมตร
ดอก สีชมพูเมื่อเริ่มบาน และเปลี่ยนเป็นสีขาวเมื่อใกล้จะร่วง ออกเป็นช่อกระจะตามกิ่งก้านทั่วทั้งกิ่ง ช่อดอกยาว 5-8 เซนติเมตร แต่ละช่อมีดอก 10-15 ดอก ก้านดอกยาว 3-5 เซนติเมตร กลีบเลี้ยงขนาดเล็ก 5 กลีบ รูปใบหอกแกมรูปไข่ มีขนปกคลุมทั้งด้านนอกและด้านใน กลีบดอก 5 กลีบ รูปไข่แกมรูปใบหอก กว้าง 0.2-0.3 เซนติเมตร ยาว 0.9-1.3 เซนติเมตร มีขนนุ่ม ดอกบานเต็มที่กว้าง 3-6 เซนติเมตร มีเกสรเพศผู้ 10 อัน แบ่งเป็น 3 กลุ่ม กลุ่มแรก 3 อัน กลุ่มที่ 2 มี 4 อัน และกลุ่มที่ 3 มี 3 อัน แต่ละกลุ่มมีก้านชูเกสรยาวไม่เท่ากัน เกสรเพศเมียเป็นหลอดโค้งยาว
ผล ฝักแห้งกลมทรงกระบอก กว้าง 1.5-2.0 เซนติเมตร ยาว 30-40 เซนติเมตร ฝักอ่อนสีเขียวอมน้ำตาล ฝักแก่แห้งสีน้ำตาลเกือบดำ มีขนอ่อนสีเทาปกคลุมหนาแน่น ภายในฝักแบ่งออกเป็นช่องเล็ก ๆ แต่ละช่องมีเมล็ด 1 เมล็ด ฝักหนึ่งมีเมล็ด 30-50 เมล็ด
เมล็ด รูปไข่หรือรูปรี ป้อมกลมสีน้ำตาล เปลือกแข็ง กว้าง 0.7-0.9 เซนติเมตร
ประโยชน์ เนื้อไม้และเปลือกมีรสฝาดใช้ฟอกหนัง เนื้อในฝักใช้เป็นยาระบายอ่อน ๆ เปลือกฝักและเมล็ดทำให้อาเจียน ลดไข้ แก้ไข้จับสั่น นิยมปลูกเป็นไม้ดอกประดับบริเวณสวนสาธารณะและบ้านเรือน เพราะให้ดอกที่งามเด่นสะดุดตา แต่เป็นต้นไม้ที่มีโรคและแมลงรบกวนค่อนข้างมากโดยเฉพาะหนอนเจาะลำต้น เมื่อเข้ากัดกินและเจาะทำลาย ทำให้ลำต้นและกิ่งก้านแห้งตาย
รวบรวมเรียบเรียงและถ่ายภาพโดย รองศาสตราจารย์ ชนะ วันหนุน
