กระพี้จั่น
กระพี้จั่น
ชื่อไทย กระพี้จั่น
ชื่ออื่น ๆ จั่น ปี้จั่น ปี๊จั่น พี้จั่น
ชื่อสามัญ -
ชื่อวิทยาศาสตร์ Millettia brandisiana Kurz
วงศ์ LEGUMINOSAE
นิเวศวิทยา ถิ่นกำเนิดเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ประเทศไทยพบได้ทั่วไปในป่าเบญจพรรณแล้ง ป่าเต็งรังในเขตภาคเหนือ ภาคกลาง ภาคตะวันตก และภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ยกเว้นภาคใต้
การขยายพันธุ์ เมล็ด
ลักษณะทั่วไป เป็นไม้ต้นขนาดกลางสูง 8 - 20 เมตร ผลัดใบแต่ผลิใบใหม่เร็วมาก เรือนยอดรูปไข่หรือกลม ทรงพุ่มแน่นทึบ เนื้อไม้สีน้ำตาลอมเหลือง เสี้ยนหยาบ ทนต่อสภาพความ แห้งแล้งได้ดี แต่ไม่ทนต่อสภาพพื้นดินที่ชื้นแฉะ
เปลือก เปลือกสีเทาอ่อน หรือเทาอมน้ำตาล เรียบหรือแตกปริเป็นร่องและสะเก็ดเล็ก ๆ หลุดล่อนเป็นชิ้นเล็ก ๆ
ใบ ใบประกอบแบบขนนก ปลายคี่ ออกเรียงเวียนสลับ ใบย่อยเรียงตรงกันข้าม 6 - 10 คู่ ก้านใบยาว 5 - 7 เซนติเมตร โคนก้านใบบวม ใบย่อยรูปขอบขนานหรือรูปขอบขนานแกมรูปใบหอก กว้าง 1.5 - 2.2 เซนติเมตร ปลายแหลมทู่ โคนใบมนเบี้ยวเล็กน้อย ขอบใบเรียบ แผ่นใบด้านบนหรือหลังใบสีเขียวเข้ม ด้านล่างหรือท้องใบสีจางกว่า เส้นแขนงใบแตกไม่เป็นระเบียบ ก้านใบและก้านใบย่อยมีขนอ่อนสั้นปกคลุม ใบอ่อนหรือยอดอ่อนสีน้ำตาลอมแดงมีขนปกคลุม
ดอก ดอกสีม่วงแกมขาวหรือสีชมพูอมม่วง ออกเป็นช่อแบบช่อแยกแขนง ตามซอกใบบริเวณกิ่งและปลายกิ่ง ลักษณะช่อแขนงค่อนข้างโปร่ง แต่ละช่อมีดอก 15-20 ดอก ดอกตูมสีน้ำตาลเข้มหรือม่วงดำ กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันคล้ายรูประฆังสีม่วงดำมีขนอ่อนปกคลุม ยาว 0.4-0.5 เซนติเมตร ปลายแยกออกเป็น 5 แฉก กลีบดอกสีม่วงแกมขาวหรือสีชมพูอมม่วง ลักษณะกลีบดอกเหมือนดอกถั่วมี 5 กลีบ 4 กลีบมีรูปร่างยาวรีรูปขอบขนาน กว้าง 0.3-0.5 เซนติเมตร ยาว 1.0-1.5 เซนติเมตร และอีก 1 กลีบมีรูปร่างกลมบิดม้วน กว้าง 1.5 เซนติเมตร ยาว 1.8-2.0 เซนติเมตร ดอกบานเต็มที่ กว้าง 1.5-2.0 เซนติเมตร มีเกสรเพศผู้ 10 อัน
ผล เป็นฝักแห้งแตก ลักษณะแบนรูปขอบขนานปลายแหลม ขอบฝักเป็นสันหนาและแข็ง เปลือกหนา ส่วนปลายและกลางกว้างกว่าส่วนโคนฝัก ฝักอ่อนสีเขียว เมื่อแก่มีสีน้ำตาลอมเหลือง และสีน้ำตาลดำผิวเกลี้ยงเป็นมันคล้ายแผ่นหนัง เมื่อแก่เต็มที่จะแตกออกภายในฝักมีเมล็ด 3-5 เมล็ด
เมล็ด สีน้ำตาลดำ ทรงกลมแบนเปลือกแข็ง และหนา กว้าง 0.8-1.0 เซนติเมตร
ประโยชน์ เนื้อไม้ใช้ในการก่อสร้าง ทำด้ามเครื่องมือ แกะสลัก ทำดินสอ และเยื่อกระดาษ ใบอ่อนรับประทานได้
รวบรวมเรียบเรียงและถ่ายภาพโดย รองศาสตราจารย์ ชนะ วันหนุน
ชื่อไทย กระพี้จั่น
ชื่ออื่น ๆ จั่น ปี้จั่น ปี๊จั่น พี้จั่น
ชื่อสามัญ -
ชื่อวิทยาศาสตร์ Millettia brandisiana Kurz
วงศ์ LEGUMINOSAE
นิเวศวิทยา ถิ่นกำเนิดเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ประเทศไทยพบได้ทั่วไปในป่าเบญจพรรณแล้ง ป่าเต็งรังในเขตภาคเหนือ ภาคกลาง ภาคตะวันตก และภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ยกเว้นภาคใต้
การขยายพันธุ์ เมล็ด
ลักษณะทั่วไป เป็นไม้ต้นขนาดกลางสูง 8 - 20 เมตร ผลัดใบแต่ผลิใบใหม่เร็วมาก เรือนยอดรูปไข่หรือกลม ทรงพุ่มแน่นทึบ เนื้อไม้สีน้ำตาลอมเหลือง เสี้ยนหยาบ ทนต่อสภาพความ แห้งแล้งได้ดี แต่ไม่ทนต่อสภาพพื้นดินที่ชื้นแฉะ
เปลือก เปลือกสีเทาอ่อน หรือเทาอมน้ำตาล เรียบหรือแตกปริเป็นร่องและสะเก็ดเล็ก ๆ หลุดล่อนเป็นชิ้นเล็ก ๆ
ใบ ใบประกอบแบบขนนก ปลายคี่ ออกเรียงเวียนสลับ ใบย่อยเรียงตรงกันข้าม 6 - 10 คู่ ก้านใบยาว 5 - 7 เซนติเมตร โคนก้านใบบวม ใบย่อยรูปขอบขนานหรือรูปขอบขนานแกมรูปใบหอก กว้าง 1.5 - 2.2 เซนติเมตร ปลายแหลมทู่ โคนใบมนเบี้ยวเล็กน้อย ขอบใบเรียบ แผ่นใบด้านบนหรือหลังใบสีเขียวเข้ม ด้านล่างหรือท้องใบสีจางกว่า เส้นแขนงใบแตกไม่เป็นระเบียบ ก้านใบและก้านใบย่อยมีขนอ่อนสั้นปกคลุม ใบอ่อนหรือยอดอ่อนสีน้ำตาลอมแดงมีขนปกคลุม
ดอก ดอกสีม่วงแกมขาวหรือสีชมพูอมม่วง ออกเป็นช่อแบบช่อแยกแขนง ตามซอกใบบริเวณกิ่งและปลายกิ่ง ลักษณะช่อแขนงค่อนข้างโปร่ง แต่ละช่อมีดอก 15-20 ดอก ดอกตูมสีน้ำตาลเข้มหรือม่วงดำ กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันคล้ายรูประฆังสีม่วงดำมีขนอ่อนปกคลุม ยาว 0.4-0.5 เซนติเมตร ปลายแยกออกเป็น 5 แฉก กลีบดอกสีม่วงแกมขาวหรือสีชมพูอมม่วง ลักษณะกลีบดอกเหมือนดอกถั่วมี 5 กลีบ 4 กลีบมีรูปร่างยาวรีรูปขอบขนาน กว้าง 0.3-0.5 เซนติเมตร ยาว 1.0-1.5 เซนติเมตร และอีก 1 กลีบมีรูปร่างกลมบิดม้วน กว้าง 1.5 เซนติเมตร ยาว 1.8-2.0 เซนติเมตร ดอกบานเต็มที่ กว้าง 1.5-2.0 เซนติเมตร มีเกสรเพศผู้ 10 อัน
ผล เป็นฝักแห้งแตก ลักษณะแบนรูปขอบขนานปลายแหลม ขอบฝักเป็นสันหนาและแข็ง เปลือกหนา ส่วนปลายและกลางกว้างกว่าส่วนโคนฝัก ฝักอ่อนสีเขียว เมื่อแก่มีสีน้ำตาลอมเหลือง และสีน้ำตาลดำผิวเกลี้ยงเป็นมันคล้ายแผ่นหนัง เมื่อแก่เต็มที่จะแตกออกภายในฝักมีเมล็ด 3-5 เมล็ด
เมล็ด สีน้ำตาลดำ ทรงกลมแบนเปลือกแข็ง และหนา กว้าง 0.8-1.0 เซนติเมตร
ประโยชน์ เนื้อไม้ใช้ในการก่อสร้าง ทำด้ามเครื่องมือ แกะสลัก ทำดินสอ และเยื่อกระดาษ ใบอ่อนรับประทานได้
รวบรวมเรียบเรียงและถ่ายภาพโดย รองศาสตราจารย์ ชนะ วันหนุน
